Tylko u co 10. chorego nadciśnienie ma związek z innymi schorzeniami**, najczęściej chorobami nerek lub zaburzeniami endokrynologicznymi takimi jak np. nadczynność tarczycy, kory nadnerczy lub przysadki mózgowej, albo jest skutkiem ubocznym długotrwałej terapii dużymi dawkami sterydów. U pozostałych, pacjentów występuje tzw. nadciśnienie samoistne, które jest skutkiem prowadzenia niezdrowego trybu życia: palenia papierosów, otyłości szczególnie brzusznej, nadmiernego spożycia soli kuchennej, niezdrowych tłuszczów (nasycone kwasy tłuszczowe) i alkoholu oraz braku ruchu.

Ryzyko nadciśnienia wzrasta wraz z wiekiem, jednak, coraz częściej tę chorobę stwierdza się u 30-40-latków. Problem w tym, że osoby w tym wieku rzadko mierzą ciśnienie z własnej inicjatywy. Tymczasem regularne pomiary to najskuteczniejszy sposób na wczesne zdiagnozowanie nadciśnienia. Warto też uważnie obserwować swój organizm i reagować na wszelkie niepokojące sygnały. Te świadczące o nadciśnieniu są dość subtelne i rzadko bywają kojarzone przez pacjentów z chorobą. Hipertensjolodzy twierdzą, że efekty leczenia nadciśnienia byłyby z pewnością lepsze, gdyby nadciśnienie wiązało się z dolegliwościami bólowymi, co skłaniałoby pacjentów do szukania przyczyny bólu, a po zdiagnozowaniu choroby do sumiennego leczenia.

Jakie symptomy powinny kojarzyć nam się z nadciśnieniem i skłaniać do kontroli ciśnienia? Na przykład zawroty oraz częste bóle głowy, szczególnie tępe dotyczące okolicy potylicy, również uczucie ucisku w głowie. Objawem tej choroby mogą być także mroczki przed oczyma i szumy uszne oraz nadmierna potliwość i nagłe czerwienienie twarzy. Należy również rozważyć nawracające krwawienia z nosa, kołatanie serca, uczucie duszności, szczególnie w czasie wysiłku np. podczas wchodzenia po schodach. Na nadciśnienie mogą także wskazywać zaburzenia snu i uczucie zmęczenia, nieadekwatne do aktywności w ciągu dnia.

W przypadku kobiet sygnałem ostrzegawczym przed nadciśnieniem jest wystąpienie nadciśnienia w czasie ciąży. Choć u większości z nich w ciągu trzech miesięcy po rozwiązaniu ciśnienie tętnicze samoistnie się normalizuje, to jednak te kobiety powinny liczyć się ze zwiększonym ryzykiem w wieku okołomenopauzalnym. Na baczności powinny mieć się też osoby, których rodzice chorują na nadciśnienie, w ich przypadku ryzyko wystąpienia choroby jest większe.

Niestety, często zdarza się, że pacjenci trafiający do szpitala z zawałem serca czy udarem mózgu dowiadują się, że ich przyczyną jest prawdopodobnie trwające latami nadciśnienie. Gdyby zdiagnozowano je w porę i prawidłowo leczono, wielu tragediom można byłoby uniknąć. Dochodzi do nich ponieważ parcie krwi na ścianki naczyń krwionośnych uszkadza ich śródbłonek przyspieszając rozwój miażdżycy (podobnie jak zbyt wysoki cholesterol czy palenie papierosów), która z kolei prowadzi do choroby niedokrwiennej serca i zawału. Serce nadciśnieniowca musi pracować ciężej, by pokonać zwiększony opór związany z ciśnieniem krwi w naczyniach krwionośnych, a to jest prosta droga do jego niewydolności. Nadciśnienie uszkadza nie tylko naczynia wieńcowe i mózgowe (prowadząc do zawałów serca i udarów mózgu), ale także drobne naczynia w kłębuszkach nerkowych, czego konsekwencją jest przewlekła niewydolność nerek. Może także prowadzić do pogorszenia widzenia poprzez uszkodzenie naczyń w siatkówce oka (tzw. retinopatia nadciśnieniowa), a nawet nerwu wzrokowego, co grozi utratą wzroku.

U mężczyzn skutkiem nadciśnienia mogą być zaburzenia wzwodu. Ich przyczyną jest uszkodzenie naczyń krwionośnych prącia spowodowane przez zbyt duże ciśnienie płynącej przez nie krwi. Ryzyko wystąpienia zaburzeń erekcji u mężczyzny z nadciśnieniem jest wyższe niż u mężczyzn o prawidłowym ciśnieniu.*** U połowy mężczyzn przyczyną zaburzeń erekcji są choroby sercowo-naczyniowe, w tym nadciśnienie, choroba niedokrwienna serca, zmiany miażdżycowe w naczyniach.

Nie warto ryzykować utraty zdrowia, a nawet życia nie lecząc nadciśnienia. Dlatego warto pamiętać o jego kontrolowaniu. Pomiarowi powinni poddać się szczególnie pacjenci, którzy zauważą u siebie opisane wyżej objawy, wszyscy ci, których bliscy krewni chorują na nadciśnienie oraz osoby z tendencję do gromadzenia tkanki tłuszczowej w okolicy brzucha. Otyłość brzuszna znacząco zwiększa ryzyko wystąpienia zespołu metabolicznego, którego składową jest m.in. nadciśnienie (pozostałe to hipercholesterolemia i zaburzenia glikemii). Hipertensjolodzy zachęcają pacjentów by domagać się pomiaru ciśnienia zawsze, ilekroć trafiamy do gabinetu lekarskiego, bez względu na to czy jest to wizyta u lekarza rodzinnego, czy ginekologa.

*NATPOL 2011

**M. Jarosz, „Nadciśnienie tętnicze”, PZWL

***„Medycyna stylu życia” D Śliż, A. Mamcarz.