W dniach 6-9 kwietnia 2019 roku podczas 27. kongresu psychiatrycznego Europejskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (EPA) w Warszawie przedsta­wiono nowe analizy post-hoc badań nad kariprazyną w schizofrenii. Na wykładach podkreślano, że inne atypowe leki przeciwpsychotyczne zawierające antagonistę (również częściowego) receptorów dopaminergicznych D2 nie wykazują się poprawą funkcji poznawczych, a także nie są w stanie wykazać się selektywnością wobec receptorów D3 (in vivo) – w przeciwieństwie do kariprazyny. Podczas jednej z sesji wykazano również, że kariprazyna była nie tylko dobrze tolerowana u pacjentów i okazała się neutralna metabolicznie, ale również posiada korzystny profil przyrostu masy ciała, co jest wyjątkowo ważne dla pacjentów leczonych lekami przeciwpsychotycznymi. Na kongresie zaprezentowano również znaczenie codziennego funkcjonowania pacjenta w przebiegu leczenia oraz faktyczne doświadczenia pacjentów w procesie leczenia kariprazyną.

Objawy przewlekłej schizofrenii mieszczą się w kategoriach objawów pozytywnych, negatywnych i kognitywnych. Choroba dotyka około 1% populacji – to oznacza, że potencjalnie zmaga się z nią pięć milionów osób mieszkających w krajach Unii Europejskiej. W zależności od zastosowanej skali negatywne objawy schizofrenii dotykają do 60% pacjentów i wywierają znaczący wpływ na ich codzienne funkcjonowanie.

Od wielu dekad leki przeciwpsychotyczne dowodziły swojej skuteczności w leczeniu objawów pozytywnych. Niemniej jednak leczenie objawów negatywnych pozostaje ogromnym wyzwaniem klinicznym i poważną niezaspokojoną potrzebą medyczną. Wygląda jednak na to, że zgodnie z wynikami wielu analiz post hoc i badań klinicznych kariprazyna jest właściwą odpowiedzią na te wyzwania.

Przeanalizowano i porównano dane z nieklinicznych badań in vitro dotyczących wiązania z receptorami, badań in vivo zachowań zwierząt oraz pozytonowej tomografii emisyjnej w badaniu pacjentów ze schizofrenią. W efekcie wykazano związek pomiędzy wiązaniem z receptorem D3 a poprawą funkcji poznawczych. Wnioski z badania in vivo na zwierzętach pozwalają stwierdzić, że kariprazyna wykazuje działanie poprawiające funkcje kognitywne (poznawcze). Badania pokazały również, że aktywność in vivo receptora dopaminergicznego D3 kariprazyny może w znacznym stopniu odpowiadać za poprawę funkcji poznawczych. Inne atypowe leki przeciwpsychotyczne z antagonistą dopaminy D2 (np. risperidon) lub agonistą częściowym (aripiprazol i brekspip­razol) o podobnych cechach, ale zarazem o znikomej aktywności in vivo wobec D3, nie wykazują efektu poprawy funkcji poznawczych.

Od wielu dekad leki przeciwpsychotyczne stanowiły nieocenioną pomoc dla milionów pacjentów cierpiących na schizofrenię. Niestety ze względu na niekorzystne skutki uboczne ich metabolizmu i ogromny przyrost masy ciała pojawiający się w przypadku różnych leków tego typu opracowanie odpowiedniej terapii dla tych pacjentów jest szalenie istotne. W oparciu o cztery badania krótkoterminowe i cztery badania długoterminowe wykazano neutralność metaboliczną kariprazyny. Pacjenci tolerowali ją dobrze, a niekorzystne zmiany metaboliczne podczas leczenia okazały się nieliczne. Wedle badań przeprowadzonych przez Richter średni przyrost masy ciała w leczeniu krótkoterminowym kariprazyną wynosił 0,9 kg (grupa placebo: 0,3 kg), natomiast w leczeniu długoterminowym – tylko 0,5 kg (grupa kariprazyny). W porównaniu z innymi lekami przeciwpsychotycznymi minimalny efekt przyrostu masy ciała zaobserwowany w przypadku kariprazyny może stanowić jedną z najważniejszych korzyści z perspektywy profilu działań niepożądanych tego leku.

Pomiar skuteczności leków ośrodkowego układu nerwowego można uznawać za kontrowersyjny już od dziesiątków lat. Niemniej jednak skala objawów pozytywnych i negatywnych PANSS (Positive and Negative Syndromes Scale) jest najczęściej stosowanym znormalizowanym instrumentem, który ma na celu przeprowadzenie oceny nasilenia objawów w badaniach klinicznych schizofrenii. Do tej pory nie istniała żadna analiza minimalnej różnicy istotnej klinicznie w odniesieniu do dominujących negatywnych objawów schizofrenii. W zależności od wybranej koncepcji, zastosowanie różnych metod prowadzi do uzyskania różnych wniosków dotyczących minimalnej różnicy istotnej klinicznie (MCID) u pacjentów z dominującymi objawami negatywnymi. Analizy prof. Leuchta (2005. Schizophr Res 79) dowodzą, że gdy całkowita redukcja wyniku PANSS o 50% jest istotna w przypadku stanów ostrych, to w leczeniu pacjentów ze schizofrenią oporną redukcja o 20%-25% okazać się może istotna klinicznie. Wyniki oparte badaniu klinicznym przeprowadzonym przez Richter w skali globalnej (Clinical Global Impression Improvement, CGI-I) wykazały, że w populacji z przewagą objawów negatywnych nawet mniejsza (8%-14%) zmiana w stosunku do stanu wyjściowego uważa się za różnicę istotną klinicznie.

Poprawa funkcjonowania pacjenta w schizofrenii jest jednym z najważniejszych aspektów wszystkich typów leczenia chorób ośrodkowego układu nerwowego. Z edukacyjnym wsparciem finansowym zapewnionym przez Gedeon Richter i Recordati, Europejskie Towarzystwo Psychiatryczne zorganizowało sympozjum poświęcone wyłącznie tej tematyce. Obradom przewodniczył prof. István Bitter.

Na sympozjum, w którym wzięli udział uznani eksperci, omawiano wpływ objawów negatywnych na funkcjonowanie pacjentów, mechanizm działania kariprazyny i niektóre faktyczne doświadczenia życiowe w związku z leczeniem kariprazyną.

Kariprazyna wprowadzana jest do obrotu pod marką Vraylar w Stanach Zjednoczonych z przeznaczeniem do leczenia schizofrenii i epizodów maniakalnych lub mieszanych związanych z chorobą dwubiegunową I. Obecnie podlega również przeglądowi FDA pod kątem leczenia depresji dwubiegunowej. Dla krajów Unii Europejskiej w roku 2017 agencja EMA wydała licencję na zastosowanie do leczenia schizofrenii (produkt leczniczy pod nazwą Reagila), który – wraz z jego refundacją – wprowadzono na rynek w ponad 10 krajach. Za działania promocyjno-handlowe w odniesieniu do kariprazyny odpowiada firma Recordati (na terenie Europy Zachodniej) oraz Gedeon Richter Plc (Europa Środkowa i Wschodnia, Rosja, Wspólnota Niepodległych Państw). Kolejnych premier rynkowych w Europie należy się spodziewać w roku 2019.

Poniższy kod QR pozwala na przekierowanie do zasobów zawierających trzy plakaty naukowe EPA dotyczące kariprazyny:

Kariprazyna

Kariprazyna to bardzo silny częściowy antagonista receptorów dopaminergicznych D2 i D3, wykazujący większą selektywność wobec receptorów D3. Zastosowanie kariprazyny w leczeniu zatwierdzono w Stanach Zjednoczonych – w przypadku schizofrenii u dorosłych (pod nazwą Brand Reagila®) oraz do leczenia schizofrenii i epizodów maniakalnych lub mieszanych związanych z chorobą dwubiegunową (pod nazwą Vraylar®). Kariprazyna jest poddawana przeglądowi przez amerykańską Agencję Żywności i Leków (FDA) w zakresie leczenia depresji dwubiegunowej, a także podlega badaniom z perspektywy leczenia uzupełniającego w przypadku poważnych zaburzeń depresyjnych u dorosłych. Kariprazyna jest lekiem chronionym patentem w zakresie formuły chemicznej, który w roku 2029 wygasa na większości głównych rynków. Za odkrycie kariprazyny odpowiada Gedeon Richter Plc. Substancja jest licencjonowana przez Allergan w Ameryce Północnej oraz Recordati SpA w krajach Europy Zachodniej.

Gedeon Richter

Gedeon Richter Plc. (www.richter.hu) z siedzibą w Budapeszcie (Węgry) jest jedną z największych firm farmaceutycznych w Europie Środkowo-Wschodniej, coraz prężniej rozwijającą swoją działalność na rynkach Europy Zachodniej, w Chinach i Ameryce Łacińskiej. W 2015 roku firma Richter osiągnęła skonsolidowaną sprzedaż na poziomie 1,2 mld euro (1,3 mld dol.), a jej wartość giełdową wyceniano na 3,3 mld euro (3,6 mld dol.).

Po osiągnięciu kapitalizacji rynkowej na poziomie 3,2 mld euro (3,6 mld USD) do końca 2018 roku, skonsolidowane wyniki sprzedaży wyniosły w tym samym roku ok. 1,4 mld euro (1,6 mld USD). Wachlarz produktów firmy Richter obejmuje liczne istotne obszary terapeutyczne, m.in. ginekologię, ośrodkowy układ nerwowy oraz układ sercowo-naczyniowy. Posiadając największe centrum badawczo-rozwojowe w Europie Środkowo-Wschodniej, Richter koncentruje swoje badania nad chorobami ośrodkowego układu nerwowego. Za sprawą swojego powszechnie uznanego doświadczenia w dziedzinie chemii steroidów Richter odgrywa na świecie znaczącą rolę w zakresie zdrowia kobiet. Richter jest również firmą aktywnie angażującą się w rozwój produktów biopodobnych.

Recordati

Założona w 1926 roku firma Recordati jest międzynarodową grupą farmaceutyczną, notowaną na włoskiej giełdzie papierów wartościowych (Reuters RECI.MI, Bloomberg REC IM, ISIN IT 0003828271), zatrudniającą łącznie ponad 4100 pracowników zajmujących się badaniami, rozwojem, produkcją i marketingiem produktów farmaceutycznych. Recordati z siedzibą w Mediolanie we Włoszech prowadzi działalność w całej Europie, w Rosji, Turcji, Afryce Północnej, Stanach Zjednoczonych Ameryki, Kanadzie, Meksyku, Japonii, Australii oraz w części krajów Ameryki Południowej. Skuteczne zespoły przedstawicieli medycznych promują szeroką gamę innowacyjnych produktów farmaceutycznych (zarówno własnych, jak i licencjonowanych) w wielu obszarach terapeutycznych, w tym na potrzeby pacjentów cierpiących na tzw. choroby rzadkie. Recordati często wybierana jest na partnera przez firmy, które oferują nowe licencje na produkty lecznicze na określonych obszarach geograficznych. Recordati z zaangażowaniem pracuje nad badaniami i rozwojem nowych specjalizacji w leczeniu chorób rzadko spotykanych. Skonsolidowane przychody firmy w roku 2018 wyniosły 1.352,2 mln euro, zysk operacyjny – 442,2 mln euro, a zysk netto – 312,4 mln euro.