Estrogeny wpływają nie tylko na płodność, kondycję skóry, uwapnienie kości czy nastrój, ale także na ilość i skład łez. Ich deficyt często powoduje dyskomfort.

Suchość i pieczenie lub swędzenie oczu, uczucie piasku pod powiekami, zaczerwienienie spojówek i skłonność do stanów zapalnych, a nawet ból oka to najczęstsze objawy zespołu suchego oka, w skrócie ZSO (1). Jego objawy nasilają się szczególnie zimą, ponieważ zarówno na wietrze i w niskiej temperaturze, jak i w ogrzewanych pomieszczeniach parowanie płynu łzowego nawilżającego powierzchnię oka jest bardzo intensywne.

Rzadko myślimy o łzach z sympatią, bo kojarzą się nam z negatywnymi emocjami. Warto jednak zdać sobie sprawę, że są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania oka. Mrugając, systematycznie co kilka sekund rozprowadzamy je po powierzchni gałki ocznej. Film łzowy, bo tak w nomenklaturze medycznej określa się łzy ma trzy warstwy: mucynowej (produjkowanej przez komórki kubkowe w spojówce), wodnej (wytwarzanej przez gruczoł łzowy i gruczoły dodatkowe) i lipidowej (wytwarzanej głownie przez gruczoły Meiboma), powstaje przez mieszanie się różnych jego składników w worku spojówkowym i pokrywa powierzchnię gałki ocznej(4).

Okazuje się, że hormony płciowe – estrogeny i androgeny – wpływają na produkcję wszystkich faz filmu łzowego (2). Dlatego obniżenie stężenia estrogenów w okresie okołomenopauzalnym często prowadzi do występowania dolegliwości związanych z zaburzonym wydzielaniem łez. Tego typu dolegliwości w okresie okołomenopauzalnym odczuwa nawet 1/3 kobiet. (1,3)

Gruczoły łzowe wydzielają  zbyt mało łez lub płyn łzowy jest zbyt ubogi w lipidy i przez to bardzo szybko paruje. W takiej sytuacji oczy łzawią. Obydwie sytuacje powodują dyskomfort, który utrudnia pracę, czytanie, oglądanie telewizji czy prowadzenie samochodu. ZSO sprzyja również podrażnieniom a nawet zakażeniom w obrębie oka. Może być nawet przyczyną występowania przewlekłego stanu zapalnego. Dzieje się tak ponieważ jedną z funkcji płynu łzowego jest opłukiwanie powierzchni gałki ocznej z zanieczyszczeń. Ponadto płyn łzowy ma w swoim składzie substancje o działaniu przeciwbakteryjnym oraz przeciwgrzybiczym takie jak: lizozym, laktoferyna i immunoglobulina IgA, które chronią oko przed zakażeniami. Gdy łez jest za mało, ochrona oka może okazać się niewystarczająca (2).

Co robić w przypadku wystąpienia objawów ZSO, które są częstym zjawiskiem w okresie okołomenopauzalnym. Przede wszystkim unikać czynników nasilających parowanie filmu łzowego, więc: np. palenia tytoniu, przebywania w zadymionych pomieszczeniach, silnego wiatru, zimnego i przesuszonego powietrza (2). Jeśli pracujemy przy komputerze, umieśćmy jego monitor 10–20 stopni poniżej poziomu oczu, tak aby zmniejszyć wielkość szpary powiekowej i w ten sposób zredukować parowanie filmu łzowego. W czasie wietrznej pogody oraz intensywnego nasłonecznienia warto nosić duże okulary, które chronią powierzchnię gałki ocznej przed jego oddziaływaniem (2). W zmniejszeniu dolegliwości pomogą także regularne przerwy w pracy oraz dbanie o nawodnienie organizmu przez wypijanie odpowiedniej ilości płynów. U części kobiet ciężkie dolegliwości związane z ZSO łagodnieją po pod wpływem hormonalnej terapii zastępczej oraz typowego leczenia objawowego (1,3).

W celu złagodzenia uczucia suchości można stosować dostępne bez recepty preparaty nawilżające powierzchnię gałki ocznej. tzw. sztuczne łzy, dostępne bez recepty (2). Choć przynoszą natychmiastową ulgę, to jednak działają krótkotrwale, co wiąż się z koniecznością częstej aplikacji. Okuliści zwracają uwagę by kupując preparaty nawilżające wybierać te bez konserwantów, które mogą podrażniać oczy. Jeśli objawy ZSO nasilają się lub dostępne bez recepty krople nie pomagają, należy skonsultować się z okulistą. Badania diagnostyczne pozwolą oszacować skalę problemu wydzielania łez oraz jego charakter i dopasować leki, które uzupełnią niedobory brakujących składników filmu łzowego.

1.M.Mielczarek,  Zespół suchego oka jako jedna z przyczyn dolegliwości ocznych u kobiet , Borgis – Medycyna Rodzinna 2/2004, s. 95-96

2.www://okulistyka.mp.pl/chorobyoczu/chorobyspojowki/86727,zespol-suchego-oka

3.Peck T. et al., Dry Eye Syndrome in Menopause and Perimenopausal Age Group., J Midlife Health. 2017 Apr-Jun;8(2):51-54

4.www.mp.pl/pacjent/okulistyka/zdroweoczy/58655,budowa-narzadu-wzroku