Zanim zajdziesz w ciążę

O ciąży najlepiej zacząć myśleć zanim się w nią zajdzie. To czas na zrobienie badań profilaktycznych, sprawdzenie poziomu przeciwciał chroniących przed chorobami zakaźnymi, które mogą zakłócić jej przebieg i należy uzupełnić niedobory kluczowych witamin i mikroelementów – uważa dr. n. med. Anetta Karwacka, ginekolog-położnik, członkini Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego, Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego, Polskiego Towarzystwa Medycyny Rozrodu, właścicielka NZOZ  GYN-CARE

Z jakim wyprzedzeniem należy myśleć o ciąży?

Dwa-trzy miesiące to jest optymalny czas. Dobrze jest wtedy przyjść do ginekologa, powiedzieć o tym, że planujemy ciążę i porozmawiać o tym, co możemy zrobić, by przebiegała ona jak najlepiej. Niestety w Polsce nie ma takiego zwyczaju. Istnieje przekonanie, że wizyta u ginekologa ma sens dopiero wtedy, gdy kobieta jest w ciąży. Nic bardziej mylnego! Wiele badań warto zrobić przed poczęciem, kiedy jeszcze mamy szansę uzupełnić brakujące szczepienia i niedobory żywieniowe, porozmawiać o trybie życia, w tym o diecie i aktywności fizycznej. W razie potrzeby także skonsultować się z innymi specjalistami i zmienić leki, które kobieta przyjmuje na stałe na takie, które na pewno są bezpieczne w czasie ciąży. Załatwienie tych kwestii, zanim zobaczymy dodatni wynik testu ciążowego oszczędza przyszłej mamie wiele stresów.

Jak wygląda taka wizyta przedkoncepcyjna i jak trzeba się do niej przygotować?

Oprócz rutynowego badania ginekologicznego lekarz oceni ogólny stan zdrowia, skontroluje ciśnienie krwi i przeprowadzi dokładny wywiad na temat stanu zdrowia kobiety oraz chorób przewlekłych, zbierze wywiad dotyczący chorób występujących u najbliższych krewnych. Zleci także USG piersi i narządu rodnego oraz badania laboratoryjne w tym: morfologię, glukozę, poziom TSH, które pozwala zorientować się czy tarczyca funkcjonuje prawidłowo, badania wykluczające choroby  przenoszone drogą płciową oraz poziom przeciwciał przeciwko różyczce, toksoplazmozie oraz opcjonalnie cytomegalii – chorobom, które są bardzo groźne dla płodu. Przed wizytą warto odszukać swoją książeczkę zdrowia z dzieciństwa, w której są odnotowane szczepienia oraz przechorowane choroby wieku dziecięcego. Albo chociaż zapytać rodziców, czy chorowaliśmy na różyczkę i ospę. Jeśli nie, to należy obowiązkowo sprawdzić  poziom przeciwciał i w razie potrzeby zaszczepić się przeciw tym chorobom przed ciążą. Po zapłodnieniu to niemożliwe, wówczas pozostaje nam restrykcyjne unikanie kontaktu z dziećmi, które najczęściej są źródłem zakażenia.

Czy są szczepienia, które można przyjąć podczas ciąży?

Jeśli kobieta nie zaszczepiła się przed ciążą na grypę, powinna to zrobić w czasie jej trwania. To dotyczy także krztuśca, który jest groźny dla noworodka i niemowlaka, a którego chronią wyłącznie przeciwciała uzyskane od matki. W Polsce dostępne są wyłącznie szczepionki skojarzone przeciw nie tylko krztuścowi ale także błonicy i tężcowi. Najbardziej optymalny okres ciąży, w którym powinno być przeprowadzone szczepienie na krztusiec, błonicę i tężec to przełom drugiego i trzeciego trymestru.

Kiedy kobieta powinna przed ciążą skonsultować się z innym specjalistą niż tylko ginekolog?

Takiej konsultacji wymaga każda pacjentka chorująca na jakąkolwiek chorobę przewlekłą m.in. cukrzycę, nadciśnienie, choroby serca, choroby tarczycy, inne zaburzenia endokrynologiczne, choroby układu oddechowego, choroby stawów, choroby dermatologiczne, choroby psychiczne, jeżeli w wywiadzie pacjentka była leczona z powodu choroby nowotworowej czy w przypadku transplantacji narządów. Konsultacja ze specjalistą jest niezbędna by zweryfikować listę oraz dawkowanie leków. Nie wszystkie leki można przyjmować w czasie ciąży. Spośród wielu leków na nadciśnienie tylko jeden jest dopuszczony do stosowania w pierwszym trymestrze ciąży. Podobnie jest z lekami przeciwdepresyjnymi. Nie można przyjmować wielu preparatów na astmę i alergię oraz większość leków przeciwbólowych, w tym tych dostępnych bez recepty.

Bardzo ważne jest odpowiednie dawkowanie hormonów tarczycy u pacjentek z jawną lub subkliniczną jej niedoczynnością. Prawidłowy poziom hormonów tarczycy jest bardzo ważny na każdym etapie ciąży. Niedobór hormonów tarczycy może utrudniać zajście w ciąże, zwiększa ryzyko poronienia, może prowadzić do większego ryzyka rozwoju ciężkich patologii ciąży takich, jak nadciśnienie indukowane ciążą i stan przedrzucawkowy, wreszcie grozi zaburzeniami neurorozwojowymi płodu i noworodka. Ponieważ w pierwszym trymestrze płód czerpie hormony tarczycy wyłącznie z organizmu matki, jej tarczyca musi wyprodukować o 30 proc. więcej hormonów tarczycowych. Płód przez całą ciążę korzysta z hormonów tarczycy matki. Dlatego pacjentki z TSH wyższym niż 2,5 mlU/l przed ciążą lub będące w pierwszym trymestrze ciąży oraz ciężarne z TSH wyższym niż 3,0 mlU/l w drugim trymestrze i 3,5 mlU/l  w trzecim trymestrze ciąży powinny suplementować hormony tarczycy, choć według norm nie jest to jeszcze niedoczynność tarczycy.

W jakich sytuacjach przed ciążą wskazane są badania genetyczne?

To dość skomplikowana kwestia, bo badań genetycznych jest bardzo wiele. Najogólniej rzecz ujmując, są wskazane gdy kobieta ma za sobą co najmniej dwa poronienia, urodziła już dziecko z wadą genetyczną lub wśród bliskich krewnych jej lub partnera występują choroby genetyczne.

Czy przygotowanie do ciąży wymaga suplementacji?

Tak, to bardzo ważne! Należy suplementować, najlepiej jeszcze przed zapłodnieniem nie tylko kwas foliowy, ale także witaminę D oraz jod, z wyjątkiem pacjentek cierpiących na nadczynność tarczycy.

Jakie są rekomendacje dla kobiet palących, które planują ciążę?

Matki palące muszą liczyć się m.in. ze zwiększonym ryzykiem porodu przedwczesnego oraz urodzenia dziecka z niską masą urodzeniową. Są także bardziej zagrożone wystąpieniem nadciśnienia indukowanego ciążą oraz powikłaniami zakrzepowo-zatorowymi. Dlatego wszystkim pacjentkom planującym ciążę zalecam rzucenie palenia. Niestety, z moich obserwacji wynika, że 90 proc. kobiet, które paliły przed ciążą nie przestaje palić w ciąży. W takiej sytuacji warto chociaż maksymalnie ograniczyć ilość wypalanych papierosów. Nie zaleca się natomiast, z powodu braku badań zamiany papierosów tradycyjnych na elektroniczne.